نقشه برداری
تاریخچه نقشه برداری به عهد باستان برمیگردد از انسان های اولیه که میخواستند شکارگاه ها و مزارع را به یاد بسپارند و یا موقعیت آنها را به نسل بعدیشان منتقل کنند و یا هنگامی که قصد داشتند حدود مزارع خود و فرزندانشان را با همسایگانشان مشخص و نقشه قلمرو های خود را تعیین بنمایند.
پس از آن، در جنگها نقشه برداری کاربردهای فراوانی داشت تا جایی که اختصاص بودجه نظامی سنگین به این رشته در یکی دو قرن اخیر باعث پیشرفت های چشمگیری در این علم شد، پیشرفت هایی که شاید امروزه نیز بخش زیادی از دقت نقشه برداری در ساختمان، راهسازی و دیگر زمینه ها را مدیون همین موضوع هستیم.
همچنان ماهواره های موقعیت یابی که به روز و پیشرفته تر میشوند را مدیون کاربردشان در تسلیحات نظامی هستیم، البته کاربرد اصلی نقشه برداری بعدها بیشتر در زمینه راه سازی و شهرسازی و ساختمان ها شناخته شد اما نمیتوان از تاثیر چشمگیر بودجه های نظامی در زمان جنگهای جهانی اول و دوم بر پیشرفت علم نقشه برداری چشمپوشی کرد. دانشگاه های مختلفی در سطح کشور ایران در حال آموزش دانشجویان علاقه مند به این رشته هستند و نقشه برداری مانند خیلی از رشته های مهندسی، رشته ای است که در سراسر دنیا تدریس میشود و در همه جای جهان کاربرد دارد.
مهندس نقشه برداری
شاید اگر شما رشته ای مانند وکالت یا روانشناسی را تحصیل کرده باشید نتوانید به راحتی در هر کشوری مشغول به کار شوید اما در نقشه برداری تمام جهان ،زبان اصلی همان x و y و z است که میتوان با همین زبان و نرم افزار های یکسان در سراسر دنیا مانند اتوکد و آرک جی آی اس به کار مشغول شد همین نکته به نظر نگارنده از جمله مزیت های این رشته است که امکان اشتغال نقشه برداران در دیگر کشورها را نیز به راحتی میسر ساخته، از آنجا که نقشه برداری در سایر کشورها جزو مشاغل سخت به حساب می آید، حقوق بیشتری هم به این دسته از افراد پرداخت میگردد و نسبت به ایران از شأن و منزلت بالاتری برخوردار هستند از این رو بسیارند مهندسین نقشه برداری ایرانی که در دیگر کشورها در حال کار هستند. (گرفتن ویزای کاری برای نقشه برداران در برخی کشورها مانند استرالیا راحتتر است که لازمه این کار داشتن شرایطی مانند مدرک آیلتس و سن ترجیحا زیر ۳۲ سال و… پیگیری های مکرر میباشد.)
منظور از نقشه برداری ساختمان چیست؟
نقشه برداری ساختمان به فعالیت های نقشه برداری گفته می شود که پیش از ساخت، در حین ساخت و بعد از ساخت، با هدف ساخت اصولی و نگهداری از ساختمان ها انجام می شود. در این فعالیت ها نقشه بردار مسئول ارزیابی کیفیت ساختمان ها، از خانه های ویلایی گرفته تا آپارتمان ها و برج هاست. آن ها وضعیت ساختمان ها را بررسی می کنند و در مورد چگونگی بهبود استحکام و بنای ساختمان پیشنهاد می دهند.
کاربردهای نقشه برداری ساختمانی
در زیر به چند مورد از کاربردهایی که نقشه برداری از یک ساختمان دارد می پردازیم:
- انجام طراحی ساختمان با استفاده از نقشه ارائه شده توسط نقشه بردار به طوری کاملاً مطابق با سند ملک یا دستور کار شهرداری باشد و باعث نشود اصلاح دوباره کار زمان و هزینه را هدر دهد.
- تعیین بروکف در ساخت سازه و جلوگیری از ایجاد اختلاف سطح بین خیابان و سازه و به طور کلی تعیین حدود ملک.
- جلوگیری از ایجاد اشتباه در کدهای ارتفاعی با مشخص کردن حجم خاکبرداری و خاکریزی و در نتیجه استفاده بهینه از زمان و جلوگیری از هدر رفتن زمان.
- اجرای شاقول ستون ها و در نتیجه ایجاد بنای مستحکم تر.
- اجرای درست معماری سازه از جمله ارتفاع سقف، دیوار برشی، ستون ها
انواع عملیات نقشه برداری ساختمان
به طور کلی، نقشه‌برداری ساختمان به انواع زیر تقسیم میشود:
- نقشه‌برداری ژئودزی: قبل از احداث ساختمان، زمین مورد نظر از نظر توپوگرافی و موقعیت جغرافیایی و… مورد بررسی قرار می‌گیرد.
- نقشه‌برداری تشخیصی: در حین ساخت، نقشه‌بردار سعی می‌کند اطلاعات لازم برای ساخت صحیح و مهندسی ساختمان و پیشبرد پروژه را ارائه دهد.
- نقشه‌برداری نقص‌ها: نقشه‌بردار قسمت‌های آسیب‌دیده یا تخریب شده ساختمان را بررسی می‌کند و گزارشی از آن ارائه می‌دهد که برای تصمیم‌گیری در مورد نحوه رفع خرابی استفاده میشود. این مرحله هم مربوط به زمان بعد از احداث ساختمان و در جهت کنترل سازه انجام می‌گیرد.
- نقشه‌برداری جزئیات: در ارتباط با کارهای معماری، مانند محل دقیق درب‌ها، پارکینگ و… است.
- نقشه‌برداری سنجش از دور: بررسی ساختمان بدون نیاز به حضور فیزیکی با استفاده از ابزارهای پیشرفته.
مراحل نقشه برداری ساختمان
برای انجام نقشه‌برداری ساختمانی، در ابتدا باید مطالعات اولیه انجام شود. این مرحله که به آن مرحله پیش از احداث سازه نیز می‌گویند، به این شکل است که نقشه‌بردار باید براساس دستورات شهرداری به بررسی زمین بپردازد. این دستورات شامل مساحی حدودی، موقعیت گذرگاه‌ها، نقشه UTM و … است.
بعد از بررسی‌های مورد نیاز، باید توپوگرافی سطح اولیه زمین به دست آید و براساس آن نقشه تهیه گردد. این کار برای به دست آوردن حجم عملیات خاکی، مدیریت هزینه‌ها و طرح برنامه زمانی انجام میشود. در مرحله بعد که به مرحله اجرای سازه معروف است، نقشه‌بردار وظیفه کنترل اجرای ساخت سازه را برعهده دارد. به عنوان مثال، در پروژه‌های اسکلت فلزی و بتنی، کلیه فرآیند ساخت ستون به صورت پیوسته توسط نقشه‌بردار کنترل میشود. مرحله سوم پس از ساخت سازه انجام میشود و در شرایطی که نیاز به بازسازی، تعمیرات یا تغییر در طراحی است، نقشه‌برداری نقش پررنگی پیدا می‌کند.
فناوری های مورد استفاده در نقشه برداری ساختمان
فناوری‌های جدید مورد استفاده در نقشه‌برداری ساختمان شامل اسکنرهای سه‌بعدی است. این اسکنرها فاصله نقطه از یک جسم فیزیکی را اندازه‌گیری می‌کنند و مجموعه داده‌های برداشت شده را به یک مدل سه‌بعدی تبدیل می‌کنند. استفاده از پهپاد نقشه‌برداری از ساختمان جزو فناوری‌های جدیدی است که کمک شایانی به نقشه‌برداران، در برداشت داده‌های دقیق‌تر در زمان کمتر و بدون تجهیزات سنگین و هزینه کمتر می‌کند.
یکی دیگر از نوآوری‌هایی که در این زمینه در حال ظهور و گسترش است، سیستم نقشه‌برداری موبایلی است که می‌تواند در مدت زمان کوتاهی داده‌های با دقت بالا را ارائه دهد. این فناوری قابلیت استفاده در فضای داخلی، فضای باز و یا زیرزمین‌ها را دارد. جمع‌آوری داده‌های جغرافیایی با استفاده از ابزارهای مدرن و با کمک نرم‌افزارها، تهیه نقشه را بسیار ساده‌تر و سریع‌تر خواهد کرد. این فناوری در آینده به مهندسان این امکان را می‌دهد که در سریع‌ترین زمان ممکن ماکت‌های دیجیتالی مدنظر خود را داشته باشند.
قیمت‌گذاری خدمات نقشه‌برداری هر ساله توسط سازمان نقشه‌برداری کشور تعیین و سپس توسط سازمان مدیریت برنامه‌ریزی و بودجه کشور تایید و مصوب میشود. البته خدمات ساختمانی مانند متراژ و مساحت زمین‌های مسکونی و زراعی و … در این تعرفه‌ها ذکر نمی‌شود زیرا بستگی به پارامترهای متنوعی مانند حجم کار دارد.
در مورد نقشه‌برداری ساختمان نیز توجه به پارامترهایی مانند ابزارهای نقشه‌برداری و موقعیت زمین مورد بررسی مهم است. هرچه موقعیت زمین مورد نظر سخت‌تر باشد و ابزارهای نقشه‌برداری مورد نیاز دقت بالاتری داشته باشند، هزینه عملیات نیز افزایش پیدا می‌کند. عامل دیگری که در هزینه نقشه‌برداری ساختمان تأثیرگذار است، مقیاس نقشه‌ی مورد نیاز از منطقه است.